Tρίαθλο

Το extreme sport των Ολυμπιακών Αγώνων

Κείμενο : Γιάννης Ψαρέλης (2000, στο πλαίσιο του προγράμματος Ολυμπιακής Παιδείας της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 και του υπουργείου παιδείας)

Γιάννης Ψαρέλης (προπονητής Τριάθλου)  -Web- Site : www.triathloncoach.gr – Email : smartsportcoach@hotmail.com & info@triathloncoach.gr -Κινητό : +30 693 71 70 260

«Αν δεν τεστάρεις τον εαυτό σου, τότε παραμένεις στάσιμος. Αν δεν προσπαθήσεις να πας πέρα από αυτό που μπορούσες, τότε δεν αναπτύσσεσαι και δεν βελτιώνεσαι. Όταν έχεις δώσει το 100% που μπορούσες να δώσεις και όταν δεν έχεις τον φόβο «τι θα γίνει και εάν αποτύχω» τότε μαθαίνεις. Τότε μπορείς να πεις ότι πραγματικά ζεις» Mark Allen (ο πιο ολοκληρωμένος Τριαθλητής όλων των εποχών)

1.Εισαγωγή

Tί είναι αυτό που κάνει τόσους ανθρώπους να θέλουν να φτάσουν στα όρια; Tί κάνει τόσους ανθρώπους να συμμετέχουν σε αγώνα που περιλαμβάνει 3800 μέτρα κολύμβησης, 180 χιλιόμετρα ποδηλασίας και 42,2 χιλιόμετρα τρεξίματος;

To 1997 o Αυστραλός Chris Legh κατέρρευσε 50 μέτρα πριν το τερματισμό. Είχε κολυμπήσει 3800 μέτρα, ποδηλατήσει 180 χιλιόμετρα και τρέξει 42,150 χιλιόμετρα. Του απέμειναν 50 μέτρα τα οποία δεν μπορούσε ούτε καν να τα περπατήσει. Μερικές φορές ο τερματισμός μπορεί να είναι «τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά». Όπως λέει ένα τραγούδι των crowded house “μην ονειρεύεσαι ότι θα τελειώσει πριν να τελειώσει”.

 Μέχρι να περάσεις την γραμμή του τερματισμού όλα μπορούν να συμβούν. Ξέρεις ότι θα χρειαστεί να φτάσεις στα όρια. Θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσεις όλα τα ενεργειακά σου αποθέματα και όλες τις ψυχικές σου δυνάμεις. «Ο Δρόμος είναι μακρύς».

«Φεύγει εν τη νυκτί, τη σιγηλή

                                            λαλεί

   Ολίγα μόνην σκέψιν τώρα έχει

   ταχύ, ταχύ το άρμα του να τρέχει

   Εκτείνεται ο δρόμος ζωφερός

                                        Οικτρώς

   Ο άνεμος οδύρεται κ’οιμώζει

   κόραξ απαίσιος μακρώθεν κρώζει

   Εδώ, κυνός, ακουετ’ υλακή

                                                     Εκεί

             Ως ψίθυρος λαγός περνά ταχύπους

             …

             Αλλά ο Βασιλεύς αυτά δεν τα προσέχει

             Φτάνει το άρμα του ταχύ, ταχύ να τρέχει».

              Πριάμου Νυχτοπορία (Κ.Καβάφης, 1893)

2.Ιστορική αναδρομή

Το πρώτο τρίαθλο οργανώθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου του 1974 στο Mission Bay του Σαν Ντιέγκο (Καλιφόρνια, Η.Π.Α.).

Στις 18 Φεβρουαρίου του 1978 15 άτομα αποφάσισαν να κάνουν το «ακατόρθωτο». Ξεκίνησαν έναν αγώνα που βασίστηκε σε μία ιδέα του John Collins. Ο john Collins, αξιωματικός του Ναυτικού, αποφάσισε να ενώσει τους τρεις αγώνες αντοχής της Χαβάης :

• Τον αγώνα κολύμβησης Rough water swim, 3,9 χλμ.
• Τον αγώνα ποδηλασίας Oahu, 179 χμ 
• Τον μαραθώνιο τρεξίματος, 42,2 χλμ.

Οποίος τερμάτιζε τον αγώνα θα ονομαζόταν Iron man και ο νικητής θα κέρδιζε ένα μεταλλικό ανθρώπινο αγαλματάκι (Iron- man). Tέλικα 12 από τους 15-αθλητές κατάφεραν να τερματίσουν τον αγώνα. Ο λόγος για τον οποίο κατέληξε να διοργανώσει ένα τέτοιο αγώνα είναι οι διαμάχες διαφόρων  αθλητών του νησιού σχετικά με το ποιοι αθλητές είναι  οι καλύτεροι : οι κολυμβητές, οι ποδηλάτες ή οι δρομείς  ; Τον αγώνα κέρδισε ο Gordon Haller, ένας οδηγός ταξί,  με τον χρόνο των 11 ωρών 46 λεπτών και 58 δευτερολέπτων.

Ο αγώνας διεξήχθη και τις επόμενες χρονιές. Το 1982 ο Collins έδωσε το δικαίωμα στο ABC να μαγνητοσκοπήσει τον αγώνα. Η κάλυψη του καναλιού έδωσε δραματικό χαρακτήρα στο άθλημα και το αγώνισμα έλαβε παγκόσμια αναγνώριση. Το 1982 o αγώνας είχε αρχίσει να γίνεται δημοφιλής. Την ίδια χρονιά η Julie Moss, μία φοιτήτρια κολεγίου από το San Diego,  χρειαζόταν μόνο μερικά μέτρα για να τερματίσει τον αγώνα, και ενώ ήταν στην πρώτη θέση των γυναικών κατάρρευσε. Η υπεράνθρωπη και ταυτόχρονα συγκινητική της προσπάθεια τερματισμού του αγώνα μεταδόθηκε από το ABC και έτσι το άθλημα κέρδισε καινούργιους φίλους. Το μήνυμα που συνόδευσε την προσπάθεια της ήταν ξεκάθαρο : το να τερματίσεις το Ironman είναι ταυτόσημο με την νίκη. Έτσι αν κάποιος παρακολουθήσει τον τερματισμό ενός αγώνα Ironman θα παρατηρήσει ότι όλοι πανηγυρίζουν όταν τερματίζουν, ασχέτως με την θέση που καταλαμβάνουν.

Το 1989 στο Αβινιόν της Γαλλίας, ιδρύθηκε η Παγκόσμια Ομοσπονδία Τριάθλου (ITU)(Μάιος 1989) και ταυτόχρονα στην ίδια πόλη έγινε το πρώτο παγκόσμιο πρωτάθλημα (Αύγουστος 1989).

Το 1994 στο Παρίσι στη σύνοδο της ΔΟΕ ανακοινώθηκε ήδη επίσημα η ένταξή του στο Ολυμπιακό status. Ο πρόεδρος της ΔΟΕ κ. Σάμαρανκ έγραψε ότι ο ιδρυτής των μοντέρνων Ολυμπικακών Αγώνων Βαρώνος de Coubertin θα απολάμβανε ιδιαίτερα το τρίαθλο με τα βασικότερα αθλήματα, την κολύμβηση, την ποδηλασία και το τρέξιμο. Αυτά τα αθλήματα είναι μέρος του Ολυμπιακού προγράμματος από τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Ο ίδιος ο Βαρώνος (1875) είχε πει τα εξής : “Χρειαζόμαστε  ένα άθλημα  που θα περικλείει τα δημοφιλή αθλήματα της κολύμβησης, ποδηλασίας και τρεξίματος.  Ένα τέτοιο άθλημα που θα  το βλέπουν ως μοντέρνο, δυναμικό και θα εξαίρει το Ολυμπιακό πνεύμα της αθλητικότητας, αντοχής, ισχύς, ικανότητας και πάθους.»

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϋ έκανε επιτέλους το ντεμπούτο συγκεντρώνοντας 500.000 θεατές κατά τις δύο ημέρες  των αγώνων.

3.Τεχνικά στοιχεία

3.1.Εισαγωγή

Το τρίαθλο περιλαμβάνει κολύμβηση, ποδηλασία και τρέξιμο σε συνεχόμενη ροή. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα περάσει πρώτος τη γραμμή του τερματισμού. Οι αποστάσεις στα αγωνίσματα του τριάθλου ποικίλουν αλλά έχουν επικρατήσει οι εξής:

Κλασική απόσταση: 1500 μ. κολύμβησης, 40χλμ. ποδηλασίας και 10χλμ. τρεξίματος.

Απόσταση σπριντ: 750μ. κολύμβησης, 20χλμ. ποδηλασίας και 5χλμ. τρεξίματος.

Μεγάλη απόσταση: 4χλμ. κολύμβησης, 120χλμ. ποδηλασίας, 30χλμ. τρεξίματος.

Iron man: 3,8χλμ. κολύμβησης, 180χλμ. ποδηλασίας και 42,2χλμ. τρεξίματος.

Η κλασική απόσταση είναι αυτή που έχει κυριαρχήσει και είναι αυτή που υπάρχει στο Ολυμπιακό πρόγραμμα. Οι αποστάσεις των αγωνισμάτων  στην κλασσική (ολυμπιακή) απόσταση αντιστοιχούν στις μεγαλύτερες αποστάσεις που έχουν αντίστοιχες Διεθνείς Ομοσπονδίες (FINA, UCI, IAAF), όσον αφορά στα αγωνίσματα σταδίου. Το Τρίαθλο είναι ένα άθλημα που απαιτεί αντοχή, τεχνική και τακτική. Το «συναρπαστικότερο πράγμα σχετικά με το Τρίαθλο είναι ότι κάθε φορά που πας σε ένα αγώνα όλα είναι διαφορετικά : διαφορεική εγκατάσταση, διαφορετική διαδρομή και διαφορετικοί αγωνιζόμενοι» (Σάιμον Λέσσινγκ, 5 φορές παγκόσμιος πρωταθλητής Τριάθλου»).

•«Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι μέσα από τα δάχτυλά μου χωρίς να πιω ούτε μία στάλα»

   Γ. •«Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι μέσα απ να πιω ο

3.2.Απαραίτητος εξοπλισμός

Ο απαραίτητος εξοπλισμός για ένα τριαθλητή είναι ένα μαγιώ, ένα ζευγάρι γυαλάκια κολύμβησης, ένα ποδήλατο, ένα κράνος ποδηλασίας, ένα ζευγάρι παπούτσια τρεξίματος και ένα μπλουζάκι τρεξίματος. 

Όταν κάποιος αθλητής θελήσει να κατεβαίνει με απαιτήσεις στους αγώνες είναι χρήσιμο να προμηθευτεί παπούτσια και πετάλια ποδηλασίας  (για αποτελεσματικότερη μετάδοση της ενέργειας), wetsuit/ νεοπρέν (στολή κολύμβησης που προστατεύει τους αθλητές από το κρύο νερό), κολλάν ποδηλασίας με ειδική ενίσχυση και παλμογράφο (μηχάνημα που δείχνει την καρδιακή συχνότητα και βοηθάει τους αθλητές να ελέγχουν την προπόνησή τους).

3.3.Κολύμβηση

Η κολύμβηση γίνεται σε ανοιχτό νερό (λίμνη, θάλασσα, ποτάμι). Η διαδρομή σηματοδοτείται από σημαδούρες και συνήθως είναι τριγωνική.

Εκκίνηση : Η εκκίνηση είναι μαζική και πολύ θεαματική.  Η εκκίνηση μπορεί να γίνει από παραλία, μέσα από το νερό ή από πλωτή εξέδρα (που λέγεται pontoon). Στα Παγκόσμια πρωταθλήματα καθώς και στους Ολυμπιακούς αγώνες είναι υποχρεωτικό να γίνει εκκίνηση από την πλωτή εξέδρα, με τον ίδιο τρόπο που γίνεται η εκκίνηση στα κολυμβητικά αθλήματα.

Τακτική στην κολύμβηση :Τα πρώτα μέτρα είναι κρίσιμα και αυτό διότι αν κάποιος αθλητής κλειστεί δεν θα μπορέσει μετά να περάσει μπροστά. Ο αθλητής αφού κολυμπήσει  όσο το δυνατόν πιο γρήγορα τα πρώτα 400 μέτρα προσπαθεί να «πιάσει νερό» από τα πόδια προπορευόμενων αθλητών. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να κάνει οικονομία δυνάμεων. Εξάλλου το κολύμπι είναι απλά η «προθέρμανση» για την ποδηλασία και το τρέξιμο.

Εξοδος κολύμβησης : H έξοδος της κολύμβησης μπορεί να γίνει είτε από ράμπα  (κεκλιμένη εξέδρα ) είτε από την παραλία (beach swim exit).

Διαφορές της κολύμβησης Τριάθλου από την κλασσική κολύμβηση :Το κολύμπι  σ’ ανοιχτό νερό είναι τελείως διαφορετικό από το κολύμπι στο κολυμβητήριο. Για τον αθλητή είναι απαραίτητη η δυνατότητα προσανατολισμού σ’ ανοιχτό νερό, η προσαρμογή στο κρύο νερό (νεοπρέπιο επιτρέπεται κάτω από 20βαθμούς κελσίου, στην κατηγορία elite) καθώς επίσης και η δυνατότητα κολύμβησης με κύματα και με ή άλλους αθλητές. Επίσης οι αθλητές πρέπει να ξεπεράσουν την φοβία που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι όταν κολυμπάνε δίχως να βλέπουν τον πυθμένα της θάλασσας ή της λίμνης. 

3.4.Ποδηλασία

Τεχνικές προδιαγραφές : Στο Τρίαθλο χρησιμοποιούνται όμοια ποδήλατα με την ποδηλασία δρόμου και ισχύουν οι ίδιες προδιαγραφές.

Τακτική στην ποδηλασία : Κάθε αθλητής που ολοκληρώνει τη διαδρομή της κολύμβησης κατευθύνεται προς τη ζώνη αλλαγής όπου παίρνει το ποδήλατο και ξεκινάει να ποδηλατεί για 40χλμ. Στην ποδηλασία επιτρέπεται πλέον το drafting (κλασσική απόσταση) οπότε το κομμάτι της ποδηλασίας από αγώνας χρονομέτρου γίνεται ποδηλασία δρόμου όπου υπάρχουν εναλλαγές ρυθμού και όπου η δυνατότητα ύπαρξης εντός ποδηλατικού γκρουπ απαιτεί ειδική προπόνηση ώστε να δημιουργηθεί αυτή η άνεση.  Ανάλογα με το πόσο δυνατός αισθάνεται ο κάθε τριαθλητής στην ποδηλασία και στο τρέξιμο, ακολουθεί διαφορετική τακτική. Ετσι εάν είναι πολύ δυνατός στην ποδηλασία αλλά όχι στο τρέξιμο τότε θα πρέπει να κάνει «σπάσιμο» (breakaway). Στην ακριβώς αντίθετη περίπτωση θα μείνει στο γκρουπ και θα προσπαθήσει να «κρυφτεί από τον αέρα», «σώνοντας τα πόδια του για το τρέξιμο».

3.5.Τρέξιμο

Το τρέξιμο του Τριάθλου διαφέρει από έναν αγώνα τρεξίματος διότι :

• Τρέχουμε ελαττωμένα αποθέματα γλυκογόνου (αποθέματα του οργανισμού σε υδατάνθρακες). Όταν έχει εξαντληθεί το γλυκογόνο ο οργανισμός δεν μπορεί να δουλέψει σε υψηλές εντάσεις.
• Τρέχουμε με υψηλά ποσοστά αφυδάτωσης (2% αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει 10% μείωση της απόδοσης).

Οι προπονητές Τριάθλου λένε ότι το τρέξιμο μετά από ποδήλατο «μοιάζει με τρέξιμο σε ανηφόρα».

3.6. Τερματισμός

Το υψηλό επίπεδο των αθλητών έχει ως αποτέλεσμα οι περισσότεροι αγώνες να κρίνονται στον τερματισμό. Στην ζώνη τερματισμού τα συναισθήματα είναι ανάμικτα αφού για κάποιους ο τερματισμός σημαίνει δικαίωση μακροχρόνιας προπόνησης, για άλλους είναι η ανακούφιση μετά από έναν εξαντλητικό αγώνα, για άλλους….

Το Τρίαθλο είναι ένα άθλημα, όπου το μυαλό παίζει τον κυρίαρχο ρόλο : “εάν νόμίζεις ότι μπορείς, τότε μπορείς. Εάν νομίζεις ότι δεν μπορείς, έχεις δίκιο».

Σε Ολυμπιακό επίπεδο ένας άνδρας αθλητής καλύπτει τα 1500 μέτρα σε 16-18 λεπτά, τα 40χλμ σε 54-58 λεπτά (ανάλογα με τη δυσκολία της διαδρομής) και  τα 10χλμ του τρεξίματος σε 30-35 λεπτά.

3.6.Προπόνηση

 H εβδομαδιαία προπόνηση ενός ολυμπιακού επιπέδου τριαθλητή περιλαμβάνει : 25-35 χλμ. Κολύμβησης, 250-400 χλμ ποδηλασίας και 60- 120 χλμ τρεξίματος.

Ένα ενδεικτικό πρόγραμμα προπόνησης είναι το εξής :

	ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ	ΠΟΔΗΛΑΣΙΑ	ΤΡΕΞΙΜΟ
ΔΕΥΤΕΡΑ	4-6 χιλιόμετρα (αερόβια άσκηση, με ασκήσεις τεχνικής)		60- 90 λεπτά συνεχόμενο τρέξιμο με αυξανόμενη ένταση κάθε 15-20 λεπτά.
			΄
ΤΡΙΤΗ	4-6 χιλιόμετρα με κομμάτια στην ένταση του αγώνα	2 ώρες ποδηλασία με επαναλήψεις σε ανηφόρα, για δύναμη	40 λεπτά χαλαρό τρέξιμο για αποκατάσταση.
ΤΕΤΑΡΤΗ		Brick : 3-6 φορές (300 μέτρα κολύμβησης – 7 χιλιόμετρα ποδηλασία – 2 χιλιόμετρα τρέξιμο)
ΠΕΜΠΤΗ	4-6 χιλιόμετρα  με έμφαση στην τεχνική και στην αντοχή	2 ώρες συνεχόμενη ποδηλασία με 15 σπριντ των 45 δευτ.ενδειάμεσα.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ	4-6 χιλιόμετρα, με κομμάτια στην ένταση του αγώνα		60-90 λεπτά συνεχόμενο τρέξιμο με αυξομειώσεις ρυθμού.
ΣΑΒΒΑΤΟ		4-6 ώρες συνεχόμενη ποδηλασία για αντοχή  (130 –200 χιλιόμετρα)
ΚΥΡΙΑΚΗ	1-2 ώρες κολύμβηση σε ανοιχτό νερό (επιταχύνσεις των 60 δευτερολέπτων)		90-180 λεπτά συνεχόμενο  τρέξιμο.

4. Η εικόνα του αθλήματος

Σε πρόσφατη έρευνα (SSMsportsworld, London) προέκυψαν τα εξής στοιχεία :

90% γνωρίζουν τι είναι το τρίαθλο

90% θεωρούν ότι το τρίαθλο είναι δύσκολο/ σκληρό άθλημα

90% θαωρούν ότι το τρίαθλο είναι ένα υγιές άθλημα

87% θεωρούν το ιματζ του αθλήματος ως καθαρό

70% θεωρούν ότι είναι άθλημα φιλικό προς το περιβάλλον

70% θεωρούν ότι είναι ένα συναρπαστικό άθλημα

5.Επίλογος

«Για να παρουσιαστείς και να αγωνιστείς στο στάδιο της Ολυμπίας πρέπει να είσαι τέλειος. – Τι θα πει δάσκαλε τέλειος ; ρωτά ο αθλητής Φιλίνος.

– Το σώμα Φιλίνε το καλλιεργούν με τη γυμναστική, την ψυχή με τη μουσική και το πνεύμα με τη γνώση. Μόνο έτσι μπορεί να δημιουργηθεί το κάλλος. Μέσα στο κάλλος κλείνεται σφιχτά η ιδέα του ανθρώπου. Aνθρωπος δεν είναι αυτός που έχει μόνο δυνατό σώμα άλλα αυτός που συγχρόνως έχει και όμορφη ψυχή και πνεύμα. Το κάλλος, λοιπόν είναι η έκφραση αυτής της πληρότητας, και αυτή η τελειότητα είναι η αρετή, όποιος κατέχει την αρετή είναι τέλειος».