Ανίχνευση Ταλέντων στο Τρίαθλο

Ανίχνευση Ταλέντων στο Τρίαθλο

Κείμενο : Γιάννης Ψαρέλης, BSc, MSc, MBA- Ιδρυτής Triathlon Lab(προπονητής Τριάθλου)  -Web- Site : www.triathloncoach.gr – Email : smartsportcoach@hotmail.com & info@triathloncoach.gr -Κινητό : +30 693 71 70 260

Triathlon Lab – Διεύθυνση : Πλούτωνος 17 – Παλαιό Φάληρο, 17562 & Email : smartsportcoach@hotmail.com -Κινητό : 6937170260

Εισαγωγή

Τι ορίζουμε ως ταλέντο, πως εντοπίζεται, πώς δημιουργείται και αναπτύσσεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανίχνευσης ταλέντων σε ένα άθλημα ή μία χώρα;

Είναι δύσκολο να δώσουμε ένα ολοκληρωμένο ορισμό για την λέξη ταλέντο. Για τις ανάγκες της συγκεκριμένης εργασίας θα μπορούσαμε να πούμε ότι ως «Ταλέντο  μπορεί να περιγραφεί ο αθλητής/ -τρια που έχει τα απαραίτητα φυσικά, νοητικά, τεχνικά και τακτικά προσόντα και ικανότητες για να μπορέσει να επιτύχει στο αθλητισμό»  (Goldsmith). Πολλές φορές η λέξη ταλέντο συνδέεται άμεσα με την δυνητική ικανότητα (αγγλικό όρος Potential)

Η ανίχνευση ταλέντων (αγγλικός όρος TID – Talent Identification) ορίζεται ως η διαδικασία της αναγνώρισης αθλητών (συμμετεχόντων σε αθλητικές δραστηριότητες) σε αρχικό στάδιο της αθλητικής τους καριέρας/ ανάπτυξης με την ικανότητα να αριστεύσουν σε συγκεκριμένο άθλημα ή αγώνισμα κατά τη φάση της ενηλικίωσής τους.  (Till, Jones, Cobley , & Morley, 2016).  Θα μπορούσαμε να δώσουμε ένα πιο σύντομο ορισμό ότι δηλαδή ως εντοπισμός/ ανίχνευση ταλέντου είναι η διαδικασία της αναγνώρισης αθλουμένων με την ικανότητα να αριστεύσουν σε κάποιο άθλημα  (Vayens, Lenoir, Williams, & Philippaerts, 2008). Φυσικά κάποιος θα μπορούσε να ασκήσει κριτική στους παραπάνω ορισμούς καθώς τυχόν κάποια νέα παιδιά που δεν αθλούνται (ίσως λόγω κοινωνιοικονομικών παραγόντων) έχουν γενετικά προσδιορισμένη δυνατότητα για να αριστεύσουν μελλοντικά σε κάποια δραστηριότητα.

Ο τομέας ανίχνευσης ταλέντων αποτελεί μέρος της αθλητικής επιστήμης από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Αρκετές Εθνικές Ομοσπονδίες, Επαγγελματικοί Σύλλογοί αλλά και κράτη επενδύουν πόρους για την ανίχνευση ταλέντων με στόχο να μπορέσουν να εντοπίσουν τους επόμενους ολυμπιονίκες ή/ και επαγγελματίες αθλητές. Η ανίχνευση ταλέντων είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που περιλαμβάνει φυσιολογικούς, τεχνικούς, τακτικούς και ψυχολογικούς παράγοντες  (Till, Jones, Cobley , & Morley, 2016). Είναι γνωστές οι περιπτώσεις του συστήματος ανίχνευσης και εξέλιξης ταλέντων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης από το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και την πτώση του τοίχους του Βερολίνου. Επίσης είναι γνωστό ότι μερικοί επαγγελματικοί σύλλογοι ποδοσφαίρου επενδύουν αρκετά χρήματα ώστε να μπορέσουν να ανακαλύψουν τους αστέρες του παγκόσμιου ποδοσφαίρου μέσα από την λειτουργία των ακαδημιών τους και να εισπράξουν πολλαπλάσια κέρδη ως αποτέλεσμα αυτής τους της επένδυσης.

Οι εθνικοί φορείς και ομοσπονδίες προσπαθούν να εντοπίσουν νεαρούς αθλητές οι οποίοι έχουν τις περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Υπάρχει το σκεπτικό ότι εάν η επιλογή των ταλέντων προσφέρει στους νεαρούς αθλητές τα μέσα για να πετύχουν υψηλές επιδόσεις στον αθλητισμό αυτό μπορεί να εμπνεύσει για περαιτέρω συμμετοχή και πάθος στο συγκεκριμένο άθλημα ή και στον αθλητισμό γενικότερα.  (Till, Jones, Cobley , & Morley, 2016)

Ο αντίλογος  της συμμετοχής νεαρών αθλητών σε πρωταθλητισμό και συμμετοχή σε διαδικασίες ανίχνευσης ταλέντων είναι ότι τα υπάρχοντα μοντέλα ανίχνεσης ταλέντων είναι χαμηλής εγκυρότητας, αποτελούν μόνο ενδείξεις επιτυχίας και το μόνο που επιτυγχάνουν  είναι να αποτρέπουν τους νεαρούς αθλητές από το να συνεχίσουν να συμμετέχουν στον αθλητισμό. (Till, Jones, Cobley , & Morley, 2016)

Οι Pickering & Kiely (2017) εντοπίζουν ως εξής σημεία κλειδιά :

• Τα προγράμματα ανίχνευσης ταλέντων συχνά εντοπίζουν τους αθλητές με τις πιο σημαντικές ικανότητες στην παρούσα φάση και όχι με την μεγαλύτερη ικανότητα βελτίωσης και ανάπτυξης. Στο ίδιο θέμα στέκονται και οι Vayens, Lenoir, Williams, & Philippaerts (2008) οι οποίοι αναφέρουν ότι μετά την βιολογική ωρίμανση μπορεί οι αθλητές που εντοπίζονται να μην εξακολουθήσουν να διατηρούν αυτές τις ιδιότητες. Επίσης οι ίδιοι συγγραφείς αναφέρουν ότι πολλές από τις ικανότητες που ξεχωρίζουν τους αθλητές υψηλού επιπέδου δεν είναι πολλές φορές ορατές μέχρι και τα τέλη της εφηβείας τους, κάτι που αναδεικνύει περαιτέρω τις αδυναμίες της διαδικασίας ανίχνευσης σε νεαρές ηλικίες. Οι αδυναμίες στις υπάρχουσες μεθόδους ανίχνευσης ταλέντων γίνονται ακόμα πιο έντονες εάν αντιληφθούμε το μέγεθος του επηρεασμού/ εξάρτησης  των τεστ ανίχνευσης ταλέντων από την βιολογική ηλικία των αθλητών.
• Η ικανότητα βελτίωσης σχετίζεται με την προπονητικές προσαρμογές, κάτι το οποίο μέχρι ένα σημείο καθορίζεται γενετικά.
• Το γενετικό προφίλ υπόσχεται να μπορεί να εντοπίσει αυτούς τους αθλητές με την μεγαλύτερη ικανότητα να βελτιωθούν καθώς και τις μεθόδους με τις οποίες θα επέλθουν αυτές οι βελτιώσεις.

Ένα βασικό ερώτημα που πρέπει να τεθεί κλείνοντας την εισαγωγή είναι κατά πόσο το υψηλό επίπεδο απόδοσης των αθλητών βασίζεται σε παράγοντες όπως εξαιρετική προπονητική και επιστημονική καθοδήγηση, σε κατάλληλο περιβάλλον ανάπτυξης με εξαιρετικές εγκαταστάσεις, σωστό αθλητικό εξοπλισμό, ξεκίνημα εντατικής προπόνησης σε νεαρή ηλικία ή μπορούμε να θέσουμε και ζήτημα γενετικής προδιάθεσης ; (Abbott, 2006)΄

Η ελληνική εμπειρία

Από σχετική παρουσίαση του Λάιου σε διάλεξη με τίτλο «Δομή, Οργάνωση και Λειτουργία του Αθλητισμού στην Ελλάδα» σε προπτυχιακά μαθήματα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης προκύπτει ότι :

• H ΓΓΑ σε συνεργασία με τις 16 σημαντικότερες Ομοσπονδίες προβαίνει στη συστηματική ανίχνευση ταλέντων.
• Το πρόγραμμα αφορά μαθητές της Β’ Δημοτικού και συμμετέχουν 75.000 μαθητές.
• Επιλέγεται το 5%

Επιστημονική Προσέγγιση στην Ανίχνευση Ταλέντων

Η ανίχνευση ταλέντων μπορεί να είναι τυχαία ή συστηματική διαδικασία. Μπορεί να βασίζεται σε υποκειμενικά κριτήρια ή σε επιστημονικά. Επί χρόνια υπήρχαν σε αθλήματα οι λεγόμενοι κυνηγοί ταλέντων (scouters) στο ποδόσφαιρο όπου επισκέπτονταν προπονητικές εγκαταστάσεις και έβλεπαν αγώνες ώστε να επιλέξουν ταλέντα. Επίσης υπάρχουν πολλές ιστορίες για παγκόσμιους πρωταθλητές και ολυμπιονίκες που τυχαία τους ανακάλυψαν κάποιοι προπονητές ή στελέχη του αθλητισμού.

Αυτό που περιγράφουμε στην παρούσα εργασία είναι η συστηματική, επαναλαμβανόμενη σε σταθερή βάση και επιστημονική διαδικασία ανίχνευσης και ανάπτυξης ταλέντων.

Τα πλεονεκτήματα της χρήσης επιστημονικών κριτηρίων στην διαδικασία στην ανίχνευση ταλέντων σε μία χώρα είναι μεταξύ άλλων και τα εξής  (Abbott, 2006) :

• Μειώνει σημαντικά τον απαιτούμενο χρόνο για την επίτευξη υψηλών επιδόσεων με την επιλογή ταλαντούχων αθλητών.
• Μειώνει τον όγκο, ενέργεια και του ταλέντου από πλευράς του προπονητή.
• Η αποτελεσματικότητα του έργου του προπονητή ενισχύεται με την προπονητική ενασχόλης με αθλητές με υψηλές ικανότητες.
• Αυξάνει την ανταγωνιστικότητα και τον αριθμό των αθλητών που μπορούν να φτάσουν σε υψηλό επίπεδο. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μία πιο ισχυρή και πιο ομοιογενής εθνική ομάδα ικανή να επιτύχει διεθνείς επιτυχίες.
• Αυξάνει την αυτοπεποίθηση ενός αθλητή καθώς η αθλητική δυναμική του είναι υψηλότερη από αθλητές της ίδιας ηλικίας που δεν επιλέχθηκαν.
• Εμμεσα βοηθάει στην εφαρμογή της επιστημονικής προπόνησης, καθώς οι επιστήμονες που θα βοηθήσουν στην ανίχνευση των αθλητικών ταλέντων θα έχουν υψηλή παρακίνηση να συνεχίσουν να παρακολουθούν επιστημονικά την προπόνηση των αθλητών.

Οι Boostani, Boostani, & Rezai (2011) έχοντας κάνει μία σύντομη ανασκόπηση βιβλιογραφίας αναφέρουν μεταξύ άλλων και τα εξής πλεονεκτήματα από την λειτουργία ενός προγράμματος ανίχνευσης ταλέντων:

• Εξοικονόμηση πόρων στον αθλητισμό.
• Αυξάνεται η αυτοπεποίθηση αθλητών και προπονητών από τη λειτουργία ενός τέτοιου προγραμματος.
• Μειώνεται ο χρόνος που απαιτείται για να φθάσει ο αθλητής σε υψηλό επίπεδο και στην επιτυχία.
• Αυξάνεται η αποτελεσματικότητα του προπονητικού έργου και συνεπώς και της διατήρησης των προπονητών στο συγκεκριμένο πόστο.
• Το πλαίσιο λειτουργίας ενός προγράμματος ανίχνευσης ταλέντων προσφέρει γνώση στον οργανισμό που το λειτουργεί.
• Προασπίζεται η δημόσια υγεία και η ασφάλεια των αθλουμένων μέσα από την οργανωμένη διαδικασία ανίχνευσης ταλέντων.
• Ενα τέτοιο πρόγραμμα ελκύει σπουδαίους προπονητές.

Εντοπισμός των Ταλέντων στο Τρίαθλο

Η επιτυχία στο άθλημα της κολύμβησης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Οι προπονητές αναζητούν ταλέντα τα οποία έχουν τα χαρακτηριστικά τα οποία θα τους βοηθήσουν σε μία γρήγορη εξέλιξη με προορισμό την επιτυχία στο υψηλότερο επίπεδο. Σε κάποιες περιπτώσεις το ταλέντο ορισμένων αθλητών εστιάζεται στην εξαιρετική θέληση των αθλητών να επιτύχουν, στη προπονητική δέσμευση και την νοητική δύναμη σε υψηλές συνθήκες αγωνιστικές πίεσης.  Ταυτόγχρονα πολλοί κολυμβητές με φυσιολογικά χαρακτηριστικά ταλέντου αποτυχαίνουν λόγω της ανεπαρκούς δέσμευσης, κακής τύχης ή χαμένων ευκαιριών. (Richards, 2004)

Τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά ενός ταλέντου είναι  μεταξύ άλλων και τα εξής (Richards, 2004):

• Υψηλή εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους.
• Είναι συνήθως άνθρωποι με υψηλή αποφασιστικότητα και συγκέντρωση ώστε να μείνουν προσηλωμένοι στο στόχο που έχουν θέσει να επιτύχουν.

 (Abbott, 2006) (Vayens, Lenoir, Williams, & Philippaerts, 2008)

Τί στοιχεία πρέπει να αναζητεί ένας προπονητής  (Australian Swim Coaches and Teachers Association, 2017);

• Κολυμβητές με καλό συγχρονισμό και τεχνική
• Κολυμβητές που τους αρέσει να είναι αποδέκτες της προπονητικής διαδικασίας.
• Κολυμβητές στους οποίους πιστεύουν οι ίδιοι οι προπονητές.
• Κολυμβητές με υποστηρικτικούς γονείς.

Θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν οι κολυμβητές σε κάθε στυλ όμως τα χαρακτηριστικά αυτά είναι μικρότερης σημασίας σε σχέση με τις διαφορές κολυμβητών υψηλού επιπέδου και μέτριου επιπέδου.

O προπονητής κολύμβησης Wayne Goldsmith θέτει τις εξής παραμέτρους για την κολύμβηση:

• Ταλέντο ή απλά μεγαλόσωμος/ βιολογικά αναπτυγμένος/ -η για την ηλικία του/ -της; Πολλές φορές οι προπονητές βαπτίζουν ως ταλέντο τους πρόωρα βιολογικά αναπτυσσόμενους αθλητές.
• Γενικό ταλέντο ή ταλέντο σε άθλημα ή αγώνισμα;
• Υπάρχει το έμφυτο ταλέντο (natural talent) σε σχέση με το καλλιεργούμενο ταλέντο (nurture talent); Δηλαδή κολυμβητές που γεννήθηκαν με σπoυδαία κολυμβητική ικανότητα ή κολυμβητές που μέσα από διαδικασία παρουσιάζουν σπουδαία κολυμβητική ικανότητα;

Ο ίδιος προπονητής αναφέρει το παράδειγμα το Ian Thorpe και περιγράφει ότι αυτό που φαίνεται ως φυσικό ταλέντο είναι συνέργεια μερικών εξαιρετικών παραγόντων όπως :

• H αδελφή του ήταν κολυμβήτρια διεθνούς επιπέδου και οι γονείς του γνώριζαν τι χρειαζόταν για να δημιουργηθεί και να υποστηριχθεί ένα κολυμβητής διεθνούς επιπέδου.
• Ο προπονητής του Doug Frost είχε μία μεγάλη προπονητική εμπειρία 30 ετών με συνεργασίες με ταλαντούχους κολυμβητές και με μία φιλοσοφία σκληρής προπόνησης προς την επιτυχία.
• Ο ίδιος ο κολυμβητής είχε πολύ μεγάλη αυτοπεποίθηση.
• Ο κολυμβητής είχε εξαιρετική τεχνική την οποία μπορούσε να διατηρήσει σε υψηλές ταχύτητες.
• Είχε εξαιρετική διάθεση για να επιτύχει.

Συζήτηση

Για να μπορέσει κάποιος να ξεχωρίσει σε διεθνές επίπεδο σε οποιοδήποτε άθλημα πρέπει να εκπληρώνονται πολλές προϋποθέσεις μεταξύ των οποίων και τα εξής:

• Γενετική προδιάθεση.
• Υψηλή θέληση, δέσμευση και αθλητική αυτοπεποίθηση.
• Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά.
• Έναρξη άθλησης σε συγκεκριμένη ηλικία καθώς και έναρξη ενασχόλησης με το άθλημα σε συγκεκριμένο εύρος ηλικιών.
• Κατάλληλη προπονητική καθοδήγηση.
• Εξαιρετική τεχνογνωσία στο συγκεκριμένο άθλημα στη συγκεκριμένη ομάδα, ομοσπονδία, κράτος
• Κατάλληλες εγκαταστάσεις και αθλητικός εξοπλισμός
• Κατάλληλο περιβάλλον παρακίνησης.
• Οικονομικοί όροι/ προϋποθέσεις
• Το μοντέλο ανάπτυξης ταλέντων να είναι ανταγωνιστικό στο πλαίσιο τους διεθνούς ανταγωνισμού.

Για να μπορέσει ένα πρόγραμμα ανίχνευσης ταλέντων να είναι αποτελεσματικό απαιτείται :

• Να καταγράφονται συστηματικά στοιχεία που αφορούν αθλητές υψηλού επιπέδου στο συγκεκριμένο άθλημα ώστε να εντοπιστούν όλοι οι σημαντικοί παράγοντες που καθόρισαν την επιτυχία τους.
• Να παρακολουθούνται τα συστήματα ανίχνευσης ταλέντων σε ανταγωνιστικές ομάδες ή χώρες και να υπάρχει ανατροφοδότηση και εξέλιξη στο πρόγραμμα που λειτουργούμε. Συνεπώς πρέπει να είναι ένα δυναμικό πρόγραμμα και όχι μία στατική διαδικασία.
• Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στα προγράμματα να έχουν όλες τις απραίτητες γνώσεις ώστε να υλοποιούν σωστά τις διαδικασίες. Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα πολλά προγράματα ανάπτυξης ταλέντων υλοποιούνταν από ανθρώπους που δεν είχαν ούτε κίνητο ούτε τις γνώσεις για κάτι τέτοιο.
• Οι διαδικασίες αξιολόγησης πρέπει να είναι συνεχόμενες. Εχει συμβεί μεγάλα ταλέντα να μην εντοπίζονται καθώς την ημέρα που έγιναν οι αξιολογήσεις δεν ήταν στη βέλτιστη νοητική ή/και σωματική τους κατάσταση.
• Ενα εθνικό ολοκληρωμένο πρόγραμμα Μακροπρόθεσμης Ανάπτυξης αθλητών (Long Terma Athlete’s Development όπως αυτό που λειτουργεί στον Καναδά)  με οδηγίες προς γονείς και προπονητές προσφέρει το καλύτερο πλαίσιο για την επιτυχία ενός προγράμματος ανάπτυξης αθλητών και πλέον αυτά τα δύο προγράμματα θεωρούνται απόλυτα συνδεδεμένα και αλληλοεξαρτώμενα.

Βιβλιογραφία

Abbott, J. A. (2006). Talent Identification and Development in Sport. Edinburgh: The University of Edinburgh.

Australian Swim Coaches and Teachers Association. (2017). Talent ID.

Boostani, M. H., Boostani, M. A., & Rezai, M. A. (2011). Talent Identification in sport. Journal of Combat Sports and Martial Arts, 2(2), 137-141.

Goldsmith, W. (n.d.). Building and Growing a Succesful Swimmer, Potential to Performance. Swimming in Australia.

Pearson, D., Naughton, G., & Torode, M. (2006). Predictability of physiological testing and the role of maturation the in talent identification. Journal of Science and Medicine in Sports, 6, 277-287.

Pickering, C., & Kiely, J. (2017). Can the ability to adapt to exercise be considered a talent—and if so, can we test? Sports Medicine Open, 3(43).

Richards, R. (2004). Coaching Swimming, An Introductory Manual (Bronze Swimming Certification). Australian Swimming Coaches and Teachers Association.

Till, K., Jones, B. L., Cobley , S., & Morley, D. (2016). Identifying Talent in Youth Sport: A Novel Methodology Using Higher-Dimensional. Plos One.

Vayens, R., Lenoir, M., Williams, A. M., & Philippaerts, R. M. (2008). Talent Identification and Development Programmes in Sport. Sports Medicine, 38(9), 703-713.