Αναδημοσίευση από την Huff Post (Κεόμενο Κατερίνα Λυμπεροπούλου)
Οι περισσότεροι θα πρέπει να έχουμε γίνει τους τελευταίους μήνες μάρτυρες της άνθισης που μοιάζει να απολαμβάνει στη χώρα μας το άθλημα του ποδηλάτου. Οι δρόμοι είναι περισσότερο από ποτέ γεμάτοι από εικόνες ανθρώπων και οικογενειών πάνω σε ποδήλατα. Για το ρεύμα αυτό, τα πάντα γύρω από το άθλημα του ποδηλάτου αλλά και την ελληνική πραγματικότητα στο συγκεκριμένο μέσο μετακίνησης και άθλησης μας μιλά ο Γιάννης Ψαρέλης, προπονητής τριάθλου και λάτρης του ποδηλάτου ο οποίος την εποχή που έκανε εντατικά πρωταθλητισμό, όπως μας αναφέρει, το κοντέρ έγραφε πάνω από 25.000 χλμ το χρόνο.
– Κύριε Ψαρέλη πως βοήθησε ο κορονοϊός στην εξάπλωση της ποδηλατικής φιλοσοφίας παγκοσμίως αλλά και ιδιαίτερα στη χώρα μας;
Η πανδημία και το lockdown που τη συνόδευσε μας έκανε να αλλάξουμε συνήθειες και μας ανάγκασε να σκεφτούμε τις αξίες μας ως άνθρωποι και τον προσανατολισμό μας στη ζωή. Το ζήτημα είναι κατά πόσο ότι μάθαμε αυτή την περίοδο θα μας συντροφέψουν και στο μέλλον ή θα χαθούν ως «σκόνη στον άνεμο». Πολλοί λένε ότι σύντομα όλα θα ξεχαστούν και η καθημερινότητα θα απομακρύνει ότι χρήσιμο μας έμαθε η περίοδος της πανδημίας, της απομόνωσης και της αναγκαστικής εσωτερικότητας.
Αναφορικά με την ποδηλασία ήμουν τυχερός καθώς μένω στα νότια προάστια να γίνω μάρτυρας ενός πολύ ωραίου φαινομένου. Σε όλο το παραλιακό μέτωπο έβλεπα εκατοντάδες ανθρώπους να κινούνται με ποδήλατο, π.χ. οικογένειες με τους γονείς και τα παιδιά που το χρησιμοποιούσαν για άθληση και ψυχαγωγία. Δυστυχώς θεωρώ όμως ότι η έλλειψη κατάλληλων υποδομών που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή ενός ποδηλάτη όταν κινείται θα αποτρέψουν την διατήρηση αυτού του momentum.
– Ποια είναι τα ωφέλη της ποδηλασίας ως άθλησης και ποιες είναι οι επικινδυνότητες;
Η ποδηλασία είναι μία εξαιρετικής μορφής αερόβια άθληση με μηχανική υποστήριξη, δηλαδή δεν έχουμε την επίδραση της βαρύτητας. Μας βοηθάει να προλαμβάνουμε μία σειρά ασθενειών τόσο σωματικών όσο και νοητικών. Η νέα τάση και το μότο της εποχής μας είναι ότι η άσκηση είναι φάρμακο (exercise is medicine) και θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το καλύτερο φάρμακο για τις περισσότερες ασθένειες, κυρίως αυτές που είναι ψηλά στη λίστα των στατιστικών : καρδιοπάθειες, διαβήτης, νοητικές ασθένειες όπως γεροντική άνοια και αλτσχάιμερ,
΄Ομως ακόμα και στις περιπτώσεις που πάσχουμε από κάποια ασθένεια η γυμναστική είναι το καλύτερο φάρμακο. Η αδράνεια και η ακινησία οδηγούν μαθηματικά στην σωματική και νοητική φθορά και το θάνατο.
Η άσκηση – οποιοασδήποτε μορφής άσκηση – κυρίως αερόβια προλαμβάνει ασθένειες, καθυστερεί τυχόν γενετική έκφραση αυτών και μας προσφέρει, όχι μόνο περισσότερα, αλλά και πιο ποιοτικά χρόνια ζωής. Αποκτούμε πιο δυνατή καρδιά, πιο καθαρά αγγεία, δυνατότητα για υψηλότερη χρήση οξυγόνου (μεγαλύτερη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου) κ.λπ. Εάν η εκγύμναση μέσω της ποδηλασίας συνοδεύεται με ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης σε όλο και διατάσεων τότε θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μία πλήρη άσκηση.
Επειδή πλέον βλέπουμε το ποσοστό των γυναικών που ασχολούνται με την ποδηλασία να είναι σημαντικό, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η άσκηση και η ποδηλασία μας βοηθούν τόσο στην καταπολέμηση της οστεοπόρωσης και της γυναικείας τριάδας (Female Triad) γενικότερα.
Προσωπικά έχω δίνει ιατρικά θαύματα – ας μου επιτραπεί η έκφραση- μέσω της ενασχόλησης με το τρίαθλο και την ποδηλασία. Ινσουλοεξαρτώμενοι διαβητικοί να ρυθμίζουν τον διαβήτη τους δίχως την χορήγηση εξωγενών ουσιών, άτομα άνω των 60 ετών να κάνουν χρόνο με το χρόνο ατομικές επιδόσεις, υπέρβαρα άτομα να περιορίζουν στο συνιστώμενο πλαίσιο και όρια το σωματικό τους βάρος κ.λπ. Εάν λάβουμε υπόψιν ότι συνήθως όποιος θα ασχοληθεί με την ποδηλασία συνήθως θα έχει και περισσότερες πιθανότητες να ακολουθήσει ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής και ιδιαίτερα διατροφή και να περιορίσει σημαντικό το ποσοστό λίπους κατανοούμε τα πολλαπλά οφέλη για την υγεία του.
Το ποδήλατο απαιτεί να μπορούμε να ισορροπήσουμε πάνω σε δύο τροχούς. Είμαστε εν δυνάμει εκτιθέμενοι σε πτώση και ατύχημα είτε με ή χωρίς τη παρέμβαση άλλου τροχοφόρου.
Η δική μου προπονητική φιλοσοφία για τους αθλούμενους και αθλητές είναι τα 3 Α:
Ασφάλεια
΄Ανεση, δηλαδή να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε σωστά το μηχανικό εργαλείο που είναι το ποδήλατο βάσει των ιδιαίτερων σωματομετρικών μας χαρακτηριστικών. Αυτό συνεπάγεται σωστή επιλογή ποδηλάτου, εξοπλισμού και σωστή χρήση αυτών
Απόδοση ώστε να μπορούμε αποτελεσματικά να χρησιμοποιούμε τη χημική μας ενέργεια ώστε να παράγουμε κινητική ενέργεια περιορίζοντας τις απώλειες ενέργειας π.χ. σε μηχανικές τριβές, αεροδυναμική αντίσταση κλπ.
Δυστυχώς η Ασφάλεια δεν εξαρτάται μόνο από εμάς (κατάλληλη επιλογή ποδηλάτου, να φοράμε κράνος, να έχουμε κάνει σωστό bike fitting, να είναι συντηρημένο σωστά το ποδήλατο) αλλά εξαρτάται και από τις υπάρχουσες υποδομές και κυρίως τους δρόμους στους οποίους κινούμαστε.
Λόγω κορονοϊού διαβάσαμε στο διαδίκτυο μία σειρά ανακοινώσεων όπου οι μεγαλύτερες πόλεις εκδήλωσαν την πρόθεσή τους για μία σειρά μέτρων, δηλαδή οικιστικών παρεμβάσεων ώστε να μπορούν οι πολίτες να αθληθούν κάνοντας περπάτημα/ τρέξιμο και ποδηλασία καθώς και να μπορούν να μετακινηθούν προς και από την εργασία τους με την ποδηλασία.
– Από ποια μέχρι ποια ηλικία μπορεί κανείς να κάνει ποδήλατο;
Δεν υπάρχει όριο για την ενασχόλησή μας με την ποδηλασία και μάλιστα μπορούμε να δώσουμε πολύ συγκεκριμένες οδηγίες για την μορφή ενασχόλησης μας σε κάθε στάδιο της ζωής μας με την ποδηλασία.
To πιο ολοκληρωμένο μοντέλο για την ενασχόληση των ανθρώπων με τον αθλητισμό στα διάφορα στάδια της ζωής τους (Sport for Life) μας έρχεται από τον Καναδά. Αυτό το μοντέλο ονομάζεται LTAD (Long Terms Athletes Development) και έχει δημιουργηθεί από ομάδα ειδικών. Το μοντέλο έχει τα εξής στάδια:
Ενεργό Ξεκίνημα (Active Start) Από 0 έως 6 ετών– Εκμάθηση να ποδηλατεί το παιδί
Βασικές Δεξιότητες (FUNdamentals) Από 6 έως 8 ετών για τα κορίτσια και 6-9 για τα αγόρια. Τα παιδιά αγαπούν να κινούνται με το ποδήλατο και μαθαίνουν βασικές ποδηλατικές δεξιότητες
Περίοδος να μάθουν τα παιδιά να προπονούνται (Learn to Train). Χωρίς να εξειδικεύονται και να αποκλείονται από άλλες δραστηριότητες τα παιδιά (ηλικίας 9-13 για τα αγόρια και 8 με 12 για τα κορίτσια). Στόχος η περαιτέρω ανάπτυξη των ποδηλατικών δεξιοτήτων
Προπονητική περίοδος (Train to Train). Σε αυτή την περίοδο τα παιδιά (κορίτσια ηλικίας 12 έως 15 ετών και αγόρια ηλικίας 13 έως 16 ετών) αναπτύσσουν περαιτέρω τις ποδηλατικές/ τεχνικές δεξιότητες αλλά πλέον αναπτύσσονται και σε επίπεδο φυσικής κατάστασης.
Αγωνιστική περίοδος (Train To Compete) : Σε αυτή τη φάση τα παιδιά (τα κορίτσια ηλικίας 15 έως 17) και τα αγόρια 16 έως 18 ετών συμμετέχουν σε αγώνες. Σε αυτή τη φάση είναι σημαντικό να συμμετέχουν λαμβάνοντας χαρά από τις αγωνιστικές δραστηριότητες και σε καμία περίπτωση η νίκη δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός.
Αγωνιστική περίοδος με στόχο την μεγιστοποίηση του αθλητικού αποτελέσματος (Learn to Win): Σε αυτή την περίοδο οι νέοι (18 -23+ τα κορίτσια και 19-23+ τα αγόρια μεγιστοποιούν σταδιακά την αθλητική τους απόδοση.
Ενεργοί για όλη τη ζωή (Active for Life): Μετά το πέρας της αθλητικής ενασχόλησης στόχος είναι οι νέοι να κάνουν τρόπο ζωής την ποδηλασία και για όλη τους τη ζωή.
΄Οπως παρατηρείτε το σύστημα δίνει μεγάλη έμφαση στην δια βίου άσκηση και ίσως δείχνει να είναι εκ διαμέτρου αντίθετο με ότι συμβαίνει στην Ελλάδα όπου ωθούμε τα παιδιά από μικρή ηλικία να κάνουν έντονη προσπάθεια, να εξειδικεύονται σε κάποιο άθλημα, να έχουν ως φιλοσοφία την κατάκτηση της νίκης και τον πρωταθλητισμό.
Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι μόνο με σωστή εθνική στρατηγική και αλλαγή της προπονητικής φιλοσοφίας που έχει κυριαρχήσει στην πατρίδα μας θα μπορέσουμε να αναχαιτίσουμε το φαινόμενο τα παιδιά να σταματούν τον αθλητισμό πριν να τελειώσουν το Λύκειο. Εκτιμούμε ότι το 70-80% των παιδιών σταματούν να ασχολούνται με τον αθλητισμό πριν τελειώσουν το Λύκειο και κυρίως αυτό οφείλεται στην λανθάνουσα προπονητική νοοτροπία που είναι προπονητικοκεντρική προερχόμενη από τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Μία αλλαγή στην φιλοσοφία υιοθετώντας τη λεγόμενη ουμανιστική φιλοσοφία αθλητικής προπονητικής φιλοσοφίας θα κάνουν τα παιδιά μας να αγαπήσουν τον αθλητισμό.
– ΄Εχει η Ελλάδα την υποδομή για να φιλοξενήσει περισσότερους ποδηλάτες; Τι λείπει από τις υποδομές Αθήνας, Θεσσαλονίκης και μεγάλων πόλεων σε σχέση με την ποδηλασία;
Χωρίς να προβάλλουμε κάτι αρνητικό για την πατρίδα μας θεωρώ ότι είναι απόλυτα αντικειμενικό να πούμε ότι ποτέ δεν έγινε σοβαρή προσπάθεια ένταξης του ποδηλάτου στην καθημερινότητα μας τόσο ως μέσο μετακίνησης όσο και ως μέσο άθλησης και ψυχαγωγίας ούτε σε επίπεδο κεντρικής εξουσίας ή περιφερειών. Ελάχιστες εξαιρέσεις έχουν υποπέσει στην προσωπική μου αντίληψη όπως π.χ. τα Τρίκαλα
΄Οσοι ποδηλατόδρομοι έχουν δημιουργηθεί στους περισσότερους Δήμους θεωρώ ότι φαντάζουν ως αποσπασματικές και μη λειτουργικές ενέργειες.
Εχθές όπως και πολλά απογεύματα και βράδια πηγαίνω στην πλατεία νερού για να κάνει η κόρη μου ποδήλατο. Η πλατεία είναι γεμάτη με ποδήλατα παιδιών που κάνουν ποδήλατο εκεί, γύρω γύρω- και από εκείνο το σημείο δεκάδες ίσως και εκατοντάδες ενήλικοι ποδηλάτες περνούν διασχίζοντας το παραλιακό μέτωπο από το Ναυτικό Μουσείο προς και από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Αυτό είναι κάτι που γίνεται σε καθημερινή βάση όλες αυτές της μέρες της πανδημίας όμως κανένας δεν ενδιαφέρθηκε να υπάρχει επαρκής φωτισμός, να μπουν προειδοποιητικά σήματα για να μην πέσει κάποιος στη θάλασσα, να δημιουργηθούν δύο ρεύματα μετακίνησης κλπ.
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε δίχως ρίσκο να εκτεθούμε ότι η ένταξη το ποδηλάτου δεν ενδιέφερε ποτέ την ελληνική πολιτεία και τα κόμματα.
– Κι ως προς την τήρηση των κανόνων του ΚΟΚ; Υπάρχει σεβασμός στον ΄Ελληνα ποδηλάτη; Αν όχι, πως πιστεύετε ότι θα σταθεί δυνατόν να συμβεί αυτό;
Οταν ξεκίνησα να κάνω συστηματικά ποδηλασία το 1990 η αίσθηση που είχα ήταν ότι με αντιμετώπιζαν τόσο οι οδηγοί όσο και γενκότερα ο κόσμος ως κάποιον που δεν έχει την οικονομική άνεση να αγοράσει αυτοκίνητο και γενικά ως κάποιον που τους ενοχλεί κινούμενος στους δρόμους. Τότε οι ποδηλάτες ήμασταν περιθωριακοί για τα μάτια του κόσμου.
Ο βασικός δρόμος που χρησιμοποιούσα ήταν η λεωφόρος Ποσειδώνος. Πάντοτε ήμουν όσο το δυνατόν πιο δεξιά στη δεξιά λωρίδα, σχεδόν πάνω στην συνεχόμενη λευκή λωρίδα. Συνεχώς μου κόρναραν για να φύγω από το δρόμο μερικές φορές και με βρισιές, τα λεωφορεία περνούσαν σχεδόν ξυστά δίπλα μου κ.λπ. Χαρακτηριστικό είναι ότι νέα παιδιά πάνω σε μηχανάκια με έχουν κλωτσήσει ή και μου κόρναραν επίτηδες από πίσω για να με τρομάξουν!
Νομίζω ότι υστερούμε σε θέματα κοινωνικής συμπεριφοράς και αυτό δεν αφορά μόνο την ποδηλασία και την οδηγική μας συμπεριφοράς αλλά το σύνολο της κοινωνικής μας ζωής. Οσο η παιδεία εστιάζει στην γνώση και όχι σε δεξιότητες και συμπεριφορές, τότε δεν έχουμε τύχη να έχουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στα παγκόσμια δρώμενα ως Ελλάδα.
Οταν είχα επισκεφθεί την Ελβετία για πρώτη φορά είχα εντυπωσιαστεί από τη οδική συμπεριφορά. Ησουν στο πεζοδρόμιο δίπλα από διάβαση πεζών και τα αυτοκίνητα κοκάλωναν.
Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα που δείχνει τις διαφορές πολιτισμού είναι η ανακοίνωση της αστυνομίας της Λωζάνης πριν το 2004 όπου ανακοίνωσε ότι αναγνωρίζοντας την κουλτούρα των Ελλήνων, Πορτογάλων και Ισπανών θα επιτρέπει το κορνάρισμα στους δρόμους έως και μια ώρα μετά τη λήξη των ποδοσφαιρικών αγώνων.
– Ποια είναι η σημαντικότερη συμβουλή που δίνετε στους αθλητές κι αθλούμενους που «κοουτσάρετε»;
Το ότι η ζωή είναι υπέρτατη αξία και το χόμπι μας πρέπει να γίνεται πάντοτε με αυστηρούς κανόνες ασφαλείας και με σεβασμό στην υγεία μας. Αυτό συνεπάγεται ότι κάθε χρόνο κάνουμε τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, ιδίως τις καρδιολογικές. Συνεπάγεται ότι πάντοτε το ποδήλατο μας είναι σωστά συντηρημένο, φοράμε κράνος και ποτέ δεν κάνουμε ποδηλασία – με δεδομένη την έλλειψη ποδηλατικής παιδείας στην Ελλάδα- σε δρόμους υψηλής κυκλοφορίας. Επιτρέπουμε τοποθεσίες όπως το Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο, τα κοντινά βουνά κ.λ.π.
– Αναφέρετέ μας πέντε βήματα που μπορεί κάποιος να ακολουθήσει ξεκινώντας να μάθει ποδήλατο. Και καταρχάς που μπορεί να απευθυνθεί και τι να προσέξει αγοράζοντας το πρώτο του ποδήλατο.
Τα 5 βήματα που θα πρότεινα είναι:
Ιατρικές εξετάσεις – Πριν ασχοληθούμε με οποιαδήποτε μορφής άσκησης οφείλουμε να κάνουμε πλήρεις ιατρικές εξετάσεις. Προσωπικά προτείνω όχι μόνο καρδιογράφημα αλλά και υπέρηχο καρδιάς και τεστ κόπωσης.
Αγορά κατάλληλου ποδηλάτου. Η αγορά σωστού μεγέθους για τα σωματομετρικά μας χαρακτηριστικά αλλά και είδους ποδηλάτου ανάλογα με την ανάγκη μας είναι καθοριστικό τόσο για την ασφάλειά μας όσο και για την ποιότητα της ποδηλατικής μας εμπειρίας.
Δεν είναι εύκολο να επιλέξει κάποιος κατάλληλο ποδήλατο και έτσι ίσως χρειαστεί να προηγηθεί το επόμενο στάδιο που αφορά τη συνεργασία με κάποιο προπονητή. Φυσικά και τα ποδηλατικά καταστήματα έχουν αναβαθμίσει τις υπηρεσίες τους και μπορούν να βοηθήσουν τους καταναλωτές στην επιλογή του εξοπλισμού. Σε μερικές περιπτώσεις αρκετοί κατασκευαστές έχουν ενσωματωμένη εφαρμογή στις ιστοσελίδες τους για την επιλογή του κατάλληλου ποδηλάτου
Επιλογή προπονητή – Οπως και οποιοδήποτε άθλημα (τένις, ιστιοπλοία, βόλεϊ) έτσι και η ποδηλασία απαιτεί την εκμάθηση αρκετών δεξιοτήτων. Η παρουσία του προπονητή θα μας γλυτώσει από πιθανή χαμένη επένδυση χρόνου και θα μας βοηθήσει να μάθουμε από την αρχή ορισμένες δεξιότητες σωστά.
Πρόγραμμα ενδυνάμωσης και ευκαμψίας– Πέρα από το να κάνουμε ποδήλατο θα πρέπει να ακολουθήσουμε ένα κατάλληλο πρόγραμμα γυμναστικής ώστε να αποφύγουμε τυχόν τραυματισμούς στην ποδηλασία.
Αγορά σωστής ενδυμασίας και αξεσουάρ. Η αγορά κατάλληλων ρούχων (όπως π.χ. τα ποδηλατικά παπούτσια και τα ποδηλατικά σορτς) καθώς και αξεσουάρ όπως το ποδηλατικό κράνος, τα φώτα ποδηλασίας κ.λπ. είναι σημαντικά ζητήματα που μπορούν να ενισχύσουν το αίσθημα ασφάλειας, την άνεση ποδηλάτισης και την ποδηλατική μας απόδοση. Στο υλικό που πρέπει να αγοράσουμε είναι οπωσδήποτε ανταλλακτικά και εργαλεία που θα μας προσφέρουν αυτονομία σε περίπτωση μηχανικής βλάβης (ανταλλακτικές σαμπρέλες, φορητή τρόμπα και εργαλείο) καθώς και ένα φορητό φαρμακείο με τα βασικά των πρώτων βοηθειών και φυσικά φάρμακα για κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις όπως τσίμπημα από κάποιο έντομο.
– Τι έχει αλλάξει στο άθλημα του ποδηλάτου από τα αγωνιστικά σας χρόνια μέχρι σήμερα;
Θα ξεχώριζα τα εξής:
Εχει αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που έχει εντάξει την ποδηλασία τόσο ως μέσο μετακίνησης όσο και άθλησης ή ψυχαγωγίας
Υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλία ποδηλάτων, ρούχων, ανταλλακτικών και αξεσουάρ
Δυστυχώς δεν έχουν αλλάξει μερικά πιο σημαντικά ζητήματα:
Δεν υπάρχουν κατάλληλες ποδηλατικές υποδομές και δρόμοι.
Δεν έχει βελτιωθεί η μορφή οργάνωσης της ποδηλασίας ανάπτυξης και της ποδηλασίας υψηλού επιπέδου.